بررسی خصوصیات مورفولوژیکی سنبله و علل ریزش بذر در چاودار کوهی

چاودارکوهی(Guss. montanum Secale) یکی از گراسهای پایا می‌باشد که برای ایجاد چراگاه و تولید علوفه در مراتع با متوسط بارندگی 300 میلی‌متر و بیشتر توصیه شده است. یکی از مشکلات عمده این گونه در ایستگاه‌های تولید بذر، ریزش بذر بوده که به کاهش عملکرد دانه منجر می‌شود. به منظور مطالعه تنوع و معرفی بهترین توده‌های متحمل به ریزش بذر و تعیین مهمترین عوامل مؤثر در ریزش بذر و مناسب‌ترین زمان برداشت بذر تحقیقی در سالهای 86-1385 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی روی 8 توده مختلف چاودارکوهی اجرا شد. صفات طول و وزن سنبله، فاصله میانگره و قطر محور سنبله، تعداد سنبلچه و بذر در سنبله و طول، عرض و وزن هزاردانه و بررسی زمان تشکیل بذر، رسیدن بذر و ریزش بذر طی 5 نوبت به فاصله هر 10 روز انجام شد. نتایج نشان داد که بذر توده‌های مختلف چاودارکوهی در اواخر خرداد کاملاً سخت شده و از اوایل تیرماه در توده‌های حساس، با شکستن محور سنبله از بالا به پائین سنبله، بذرها شروع به ریزش کرد. بر این اساس توده‌ها به دو تیپ حساس و مقاوم تقسیم شده، هرچندکه تنوع درون توده‌ای نیز مشاهده شد. مقایسه مورفولوژی سنبله این دو تیپ با استفاده از آزمون t نشان داد (01/0> p) که در تیپ مقاوم مهمترین عوامل مؤثر در ایجاد تحمل به ریزش بذر شامل وزن سنبله، طول سنبله، نسبت وزن سنبله به طول آن، درشتی بذر و فاصله میانگره بوده که به‌ترتیب 75 ، 19، 31 ، 31 و 1/5 درصد نسبت به تیپ حساس افزایش بیشتری داشتند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که تحمل به ریزش بذر در چاودار کوهی می‌تواند منشأ ژنتیکی داشته باشد و این خصوصیت در توده‌های بومی ایران یافت می‌شود.